Το επιστημονικό πεδίο του Μηχανικού Περιβάλλοντος περιλαμβάνει τις βασικές αρχές των μηχανικών, τη δομή και λειτουργία των φυσικών και τεχνητών οικοσυστημάτων, τη μεταφορά και δράση ρύπων, τις τεχνολογίες ελέγχου ποιότητας του αέρα, τις κατασκευές και τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Κατά συνέπεια, η αρμοδιότητα του Μηχανικού Περιβάλλοντος είναι η διαχείριση και προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση Φορέων για περιβαλλοντικά θέματα, η συλλογή και αξιολόγηση στοιχείων, η εκπόνηση μελετών, ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και ο έλεγχος προγραμμάτων για την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος. Ακόμη, διαμορφώνει την πολιτική εταιρειών και υπηρεσιών σε θέματα περιβάλλοντος, ενημερώνεται διαρκώς σε νομοθετικά ζητήματα του τομέα του σε Τοπικό-Εθνικό-Κοινοτικό και παγκόσμιο επίπεδο, μελετά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τεχνικών έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με την περιβαλλοντική νομοθεσία εισηγούμενοι βελτιωτικές προτάσεις στη βάση της βιώσιμης ανάπτυξης, της τεχνολογικής προόδου και κυκλικής οικονομίας.
Το πεδίο του Μηχανικού Περιβάλλοντος συνεχώς αναβαθμίζεται τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο λόγω των μεγάλων περιβαλλοντικών αλλαγών και ζητημάτων παγκοσμίως όπως η κλιματική αλλαγή, η μείωση των φυσικών πόρων, η ρύπανση σε όλη τη βιόσφαιρα (έδαφος, νερό, αέρα) περιλαμβάνοντας φυσικά και ανθρωπογενή περιβάλλοντα, η μείωση της βιοποικιλότητας, η διαχείριση αποβλήτων, η παρουσία επιδημιών.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα που παρουσιάζονται αυξανόμενα σε συχνότητα είτε με αργούς ρυθμούς και λειτουργούν προσθετικά όπως η ρύπανση ή ξαφνικά και μαζικά όπως πλημμύρες και πυρκαγιές, ήταν επιτακτική η ανάγκη περιβαλλοντικής προστασίας όλου του πλανήτη να εκπαιδευτούν επιστήμονες που θα συνδράμουν στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκαν Προπτυχιακά Προγράμματα Μηχανικών Περιβάλλοντος αρχής γενομένης από τη δεκαετία του ’60. Ο επιστημονικός κλάδος των Μηχανικών Περιβάλλοντος έκτοτε αυξάνεται και εξαπλώνεται ταχέως σε Πανεπιστήμια των αναπτυσσομένων χωρών και έχει αρχίσει πλέον να εξελίσσεται σε έναν πολύ δυναμικό και αναγκαίο επιστημονικό κλάδο με τη δική του ταυτότητα και δικά του επιστημονικά περιοδικά . Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Journal of Hazardous Materials
- Environmental Modelling and Software
- Journal of Environmental Management
- Environmental Science: Water Research and Technology
- International Journal of Sustainable Built Environment
- Groundwater for Sustainable Development
- Journal of Environmental Quality
- Stochastic Environmental Research and Risk Assessment
- Clean Technologies and Environmental Policy
- Waste Management and Research
- Journal of Hydro-Environment Research
Σήμερα υπάρχει σχεδόν σε όλα τα πανεπιστήμια των αναπτυγμένων χωρών είτε μόνο ως κλάδος Μηχανικών Περιβάλλοντος είτε σε συνδυασμό με άλλους επιστημονικούς κλάδους μηχανικών όπως Πολιτικοί Μηχανικοί, Χημικοί Μηχανικοί ενώ καταγράφεται μία συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση στην αγορά εργασίας για Μηχανικούς Περιβάλλοντος στις ΗΠΑ [1], [2]. καθώς και στην Ευρώπη[3]
Σπουδές στην Επιστήμη των Μηχανικών Περιβάλλοντος
Στην Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο υπάρχει πληθώρα αντίστοιχων Προπτυχιακών Τμημάτων. Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Environmental Engineering, ETH Zurich
- Environmental Engineering, Technical University of Munich
- Environmental Engineering, Rey Juan Carlos University, Spain
- Energy and Environmental Engineering University of Wales, UK
- Environmental Engineering, University of Arizona, USA
Στην Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο υπάρχει πληθώρα Μεταπτυχιακών Τμημάτων. Ενδεικτικά αναφέρονται:
- MSc in Environmental Engineering, Imperial College London, UK
- MSc in Environmental Engineering, Gdańsk, Poland
- MSc in Environmental Engineering, University of Southern Denmark, Odense, Denmark
- MSc in Environmental Engineering, Belfast, UK
- MSc in Environmental Engineering, Temple University College of Engineering, Philadelphia, USA
Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε.)
Το Τμήμα ιδρύεται το 2019 (Ν.4610/ΦΕΚ70/Α΄/07-5-2019), αλλά η ιστορική του διαδρομή ξεκινάει το 1959. Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος εντάσσεται στα καθιερωμένα διεθνώς επιστημονικά πεδία της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η διεθνής κατηγοριοποίηση του ανήκει στο επιστημονικό πεδίο εκπαίδευσης της UNESCO (ISCED 2013) και είναι με κωδικό 712[4]
Στόχος, Σκοπός και Αποστολή του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔΙ.ΠΑ.Ε.
Στόχος του Τμήματος είναι η εκπαίδευση του Μηχανικού Περιβάλλοντος σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών, αλλά και σε πεδία που δημιουργούν άξονες εμβάθυνσης, προτεραιότητα αιχμής και ειδίκευσης σε επίπεδο μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, ενώ επιπρόσθετα καλλιεργούν την έρευνα και την διεπιστημονικότητα στα πλαίσια των τοπικών, εθνικών και παγκόσμιων θεμάτων, προκλήσεων, σύγχρονων αναγκών, τάσεων, τεχνικών και τεχνολογικών εξελίξεων.
Σκοπός του Τμήματος είναι να υπηρετηθεί ο στόχος με υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και επικαιροποιημένα προγράμματα σπουδών που να περιλαμβάνουν τις σύγχρονες τάσεις και πρακτικές, με προετοιμασία καταρτισμένων επιστημόνων με θεωρητικές και τεχνικές γνώσεις, που θα τους διακρίνει η ευθυκρισία, η αποτελεσματικότητα και η ικανότητα ερευνητικών, μελετητικών και συμβουλευτικών ενεργειών με επιπλέον προσανατολισμό στην διεπιστημονικότητα και την αριστεία.
Αποστολή του έχει το Τμήμα να υλοποιήσει το στόχο και να επιτύχει το σκοπό του που είναι να προάγει την επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος, να παράγει ταλαντούχους και δημιουργικούς Μηχανικούς Περιβάλλοντος, να προσφέρει τεχνογνωσία που εξυπηρετεί την κοινωνία, να παρέχει έρευνα και καινοτομία που θα ανταποκρίνονται στα κρίσιμα εθνικά και παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα και θα συμβάλλουν στη δράση των Ηνωμένων Εθνών για την ανάδειξη του ανερχόμενου κινήματος των λύσεων με βάση τη φύση (Nature-Based Solutions), των πράσινων υποδομών (Green Infrastructure), της γαλάζιας ανάπτυξης και του ευρύτερου κλάδου της οικολογικής μηχανικής (Ecological Engineering) στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης και κυκλικής οικονομίας.
Προπτυχιακές και Μεταπτυχιακές Σπουδές του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔΙ.ΠΑ.Ε.
Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος είναι πενταετούς φοίτησης, αλλά ακόμα δεν του έχουν δοθεί επαγγελματικά δικαιώματα αναγνωρισμένα από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) σύμφωνα με το Άρθρο 13 του Π.Δ. 99 (ΦΕΚ 187/Α΄/05-11-2018)[5]
Το Μάρτιο του 2022 υποβλήθηκε το αίτημα για την Πιστοποίηση του Προγράμματος Σπουδών μετά από Πρόσκληση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, ενώ τον Απρίλιου του 2022 υποβλήθηκε το αίτημα για την υπαγωγή του Τμήματος στο άρθρο 46 του Ν. 4485/04.08/2017 για την απονομή Ενιαίου και αδιάσπαστου τίτλου σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου (Integrated Master).
Ο απόφοιτος του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος ολοκληρώνοντας τις προπτυχιακές του σπουδές μπορεί να έχει ως κύρια δραστηριότητα την ενασχόληση με το σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων για την προστασία, ανάπτυξη και εν γένει διαχείριση του Περιβάλλοντος, την εκπόνηση ή τον έλεγχο προγραμμάτων διαχείρισης φυσικών ή ανθρωπογενών περιβαλλοντικών συστημάτων καθώς επίσης και την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων τεχνικών έργων ή άλλων δραστηριοτήτων με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.
Ο Μηχανικός Περιβάλλοντος απασχολείται σε φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα αυτοδύναμα ή σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες Μηχανικών, σε θέματα της επιστήμης του, καθώς επίσης και στην εκπαίδευση για τη διδασκαλία μαθημάτων περιβαλλοντικής αγωγής, καθώς τα επαγγελματικά δικαιώματα των Μηχανικών Περιβάλλοντος συνεχώς διευρύνονται.
Ο Μηχανικός Περιβάλλοντος έχει τη δυνατότητα να διευρύνει περεταίρω τις γνώσεις και τις ικανότητές του με μεταπτυχιακές σπουδές. Το Τμήμα παρέχει τα εξής:
- Αυτοδύναμο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Σχεδιασμός, και Κατασκευή Τεχνικών Έργων» (2018, Απόφαση ΔΦ15/2550 – ΦΕΚ 2369/21.06.18).
- Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Υγεία και Περιβαλλοντικοί Παράγοντες» από κοινού με το Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, το Τμήμα Ιατρικής του ΔΠΘ και το Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. (2018, Απόφαση 30128 – ΦΕΚ 3681/29.08.18).
- Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο «Νέα Υλικά και Τεχνολογίες στο Σχεδιασμό Δομικών Κατασκευών» σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΔΠΘ (2018, Απόφαση 142/56 – ΦΕΚ 2870/19.07.18).
- Πρόγραμμα Διδακτορικών Σπουδών (Απόφαση ΔΦ15/3671 ΦΕΚ 1033/Β/17.03.21)
Το Προφίλ της Περιφέρειας στην οποία εντάσσεται το Τμήμα
Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔΙ.ΠΑ.Ε. εδρεύει στη Σίνδο, πρωτεύουσας του Δήμου Δέλτα, πλησίον της Θεσσαλονίκης, της δεύτερης σε πληθυσμό πόλης της Ελλάδας και στο μεγαλύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας, τη Μακεδονία. Στο διαμέρισμα αυτό συγκεντρώνονται ζητήματα φυσικού περιβάλλοντος διεθνούς αξίας, ευρωπαϊκού και τοπικού ενδιαφέροντος, υπάρχουν ανθρωπογενή περιβάλλοντα και δράσεις με σημαντική επίδραση στο περιβάλλον, τεχνικά έργα υπάρχοντα και σε σχεδιασμό, βιομηχανικές ζώνες, ποικίλοι φυσικοί πόροι που αλλοιώνονται ή/και εξαντλούνται.
Τα προαναφερόμενα ζητήματα καλούνται να τα αντιμετωπίσουν Μηχανικοί Περιβάλλοντος όπως οι απόφοιτοι του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔΙΠΑΕ, στο πλαίσιο κατευθύνσεων όπως οδηγίες της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας (Οδηγία 2001/42/ΕΚ για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων Προγραμμάτων και Σχεδίων), Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιμήσεις (ΣΠΕ) (ΕΕ, 2001) για προώθηση του Αειφορικού/Βιώσιμου Χωρικού Σχεδιασμού στην Ελλάδα, Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ) που θεσπίστηκε με τον Γενικό Κανονισμό 1303/2013 της ΕΕ για την προώθηση της αρμονικής, ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης της Ένωσης (Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας – ΕΕ –BIOREGIO –Interreg Europe).
Το όραμα της στρατηγικής της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την περίοδο 2021-2025 προβλέπει μεταξύ άλλων θέματα αρμοδιότητας Μηχανικού Περιβάλλοντος όπως:
- Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος
- Αναβάθμιση στον τομέα των πράσινων πόλεων
- Βελτίωση της ποιότητας ζωής και του βιοτικού επιπέδου
- Ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας (πράσινη ανάπτυξη-κλιματική αλλαγή-προστασία του περιβάλλοντος).
———————————————————————————————————————
[1] Nguyen, D. Q., & Pudlowski, Z. J. 2011. An overview of environmental engineering education in the past decade: a global perspective. 2nd WIETE Annual Conference on Engineering and Technology Education, Pattaya, Thailand.
[2] https://www.bls.gov/ooh/architecture-and-engineering/environmental-engineers.htm#tab-5
[3] https://www.careerstructure.com/jobs/environmental-engineer/in-europe)
[4] INTERNATIONAL STANDARD CLASSIFICATION OF EDUCATION Fields of education and training 2013 (ISCED-F 2013) – Detailed field descriptions από: http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/international-standard-classification-of-education-fields-of-education-and-training-2013-detailed-field-descriptions-2015-en.pdf).
[5] Ο Μηχανικός Περιβάλλοντος έχει τα εξής επαγγελματικά δικαιώματα:
- Αποτύπωση υφιστάμενων κτηρίων εκτός κτηρίων ειδικών χρήσεων, μνημείων, κηρυγμένων διατηρητέων κτηρίων, προστατευόμενων οικισμών και συνόλων.
- Εκπόνηση μελετών χωροθέτησης κτηρίων, εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων επιχειρήσεων, ειδικών χρήσεων και οργανωμένων υποδοχέων και κατάρτιση γενικής διάταξης (Master Plan).
- Εκπόνηση μελετών χωρικής ανάπτυξης (τοπικής και περιφερειακής) και επιχειρησιακών προγραμμάτων.
- Εκπόνηση μελετών Υδραυλικών Έργων (εγγειοβελτιωτικών έργων, φραγμάτων, υδρεύσεων, αποχετεύσεων) και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων.
- Εκπόνηση μελετών Υδρογεωλογίας και Υπόγειων Υδάτων.
- Διαχείριση και εκτίμηση (αξιών γης και λοιπών ακινήτων, τρωτότητας, διακινδύνευσης).
- Εκπόνηση χημικών μελετών και έρευνας.
- Εκπόνηση χημικών και χημικοτεχνικών μελετών σε έργα, εγκαταστάσεις και προϊόντα.
- Διενέργεια φυσικοχημικών και μικροβιολογικών αναλύσεων και Διεύθυνση εργαστηρίων ελέγχου.
- Εκπόνηση μελετών υδραυλικών εγκαταστάσεων κτηρίων.
- Εκπόνηση μελετών σε εγκαταστάσεις συλλογής, επεξεργασίας και παροχής νερού.
- Εκπόνηση μελετών σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων.
- Εκπόνηση μελετών σε εγκαταστάσεις συλλογής, επεξεργασίας και διαθέσεις απορριμμάτων, αποβλήτων και ανάκτησης υλικών.
- Εκπόνηση μελετών σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης επικίνδυνων υλικών συντήρησης ευπαθών προϊόντων.
- Εκπόνηση μελετών ενεργειακής απόδοσης, αναβάθμισης και εξοικονόμησης ενέργειας κτηριακού κελύφους.
- Ενεργειακοί έλεγχοι/επιθεωρήσεις.
- Διαχείριση ενεργειακών πόρων και αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Διαχείριση ενεργειακών συστημάτων και συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας.
- Εκπόνηση Περιβαλλοντικών μελετών και μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης.
- Εκπόνηση μελετών αποκατάστασης περιβάλλοντος σε εγκαταλελειμμένους μεταλλευτικούς, μεταλλουργικούς και άλλους βιομηχανικούς χώρους.
- Εκπόνηση του προγράμματος περιβαλλοντικής παρακολούθησης – monitoring σύμφωνα με τους Περιβαλλοντικούς όρους έργων και δραστηριοτήτων.
- Εκπόνηση μελετών Περιβαλλοντικής αποκατάστασης.
- Ανάπτυξη και σχεδιασμός συστημάτων διαχείρισης περιβάλλοντος και ενέργειας.
- Διαχείριση περιβαλλοντικά ευαίσθητων ή ιδιαίτερου οικολογικού ενδιαφέροντος και αισθητικού κάλλους περιοχών.
- Ανάπτυξη συστημάτων περιβαλλοντικού ελέγχου (Eco audit).
- Ανάπτυξη μοντέλων περιβαλλοντικής παρακολούθησης.
- Εκπόνηση μελετών Φυτοτεχνικής Διαμόρφωσης Περιβάλλοντος Χώρου και μελετών Έργων Πρασίνου.
- Υλοποίηση μελετών βιομηχανικών/ενεργειακών έργων.
- Εκπόνηση Δασικών Μελετών.
- Εκπόνηση μελετών και έκδοση πιστοποιητικών ελέγχου απολυμάνσεων και εντομοκτονιών δημοσίων και ιδιωτικών χώρων.
- Εκπόνηση μελετών αποκατάστασης μετά από βιομηχανικά ατυχήματα και συναφείς καταστροφές (π.χ. απορρύπανση εδαφών, υπογείων νερών κ.ά.).
Με απόφαση του Υπουργείου Υποδομών δίνεται στους Μηχανικούς Περιβάλλοντος η Κατηγορία 13 – Υδραυλικών Έργων
Με την απόφαση αυτή, όσον αφορά στις Μελέτες και Έργα του Δημοσίου, ο Διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος μπορεί να εγγραφεί ως μελετητής στις κατηγορίες Μελετών του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων:
- Κατ. 27-Περιβαλλοντικές Μελέτες
- Κατ. 13- Υδραυλικά Έργα
Επίσης μπορεί να εγγραφεί ως εργολήπτης στο Μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ) του ιδίου Υπουργείου. Εάν ο Διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος έχει εγγραφεί στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) με την ειδικότητα του Χημικού Μηχανικού τότε δύναται να εγγραφεί στις ακόλουθες κατηγορίες ΜΕΚ:
- Έργα Βιομηχανικά Ενεργειακά
- Έργα Καθαρισμού και επεξεργασίας & Επεξεργασίας Νερού, Υγρών, Στερεών & Αερίων Αποβλήτων
- Έργα Πρασίνου
Εάν ο Διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος έχει εγγραφεί στο ΤΕΕ με την ειδικότητα του Πολιτικού Μηχανικού τότε δύναται αντίστοιχα να εγγραφεί στις ακόλουθες κατηγορίες ΜΕΚ:
- Έργα Υδραυλικά
- Έργα Καθαρισμού & Επεξεργασίας Νερού, Υγρών, Στερεών & Αερίων Αποβλήτων
- Έργα Πρασίνου
English (UK) 
Ελληνικά